Safra Kesesi Taşları
Safra Kesesi Ne İşe Yarar?
Safra kesesinin temel görevi karaciğer tarafından üretilen safrayı depolamaktır. Safra, besinlerle alınan yağların sindirimi için önemli bir rol oynar.
Safra Kesesi Taşları Nasıl Oluşur?
Safra içeriğinde kolesterol, bilirubin denilen pigmentler, safra asitleri ve su bulunur. Safranın içindeki kolesterol veya bilirubinin artması veya kolesterolün safra içindeki doymuşluğunda artış olması sonucu safra içinde çamur benzeri koyu kıvamlı sıvılar oluşturabilirler. Bu çamur benzeri koyu kıvamlı sıvılar daha da ileri giderek safra içerisinde taşların oluşumuna sebep olabilir.
Bu taşların çoğunluğu oluşumu esnasında bir belirti veya bulguya sebep olmaz; bu nedenle oluşum süreci içerisindeki taşlar ve çamur genellikle farklı sebeplerden ötürü yapılan radyolojik incelemelerde ya da periyodik olarak yapılan incelemelerde rastlanabilmektedir.
Safra Kesesi Taşı Belirtileri
Safra çamuru ve yeni oluşan safra kesesi taşları genellikle ilk dönemlerde belirti vermezler. Tüm safra kesesi taşlarının yaklaşık yarısının, insan hayatı boyunca hiçbir bulgu ve belirtiye neden olmadığını dahi göstermiştir.
Safra taşlarının en temel belirtisi “biliyer kolik” adı verilen, safra sistemine özgü bir ağrı türüdür. Biliyer kolik, safra sisteminin hastalıklarında oldukça belirleyici olmakla beraber safra kesesi belirtileri aşağıdaki gibi tanımlanabilir:
- Karnın üst orta ve sağ kısmında başlayan ve kimi zaman sağ kürek kemiğine doğru yayılabilen,
- Genellikle yemeklerden sonra, ani başlangıçlı,
- 15-20 dakika süreyle artan, daha sonra 5 saate kadar sebat eden,
- Kusma, mide yanmasını engelleyici antasid ilaçlar, dışkılama, gaz çıkarma, pozisyon değiştirme gibi uygulamalara yanıt vermeyen,
- Aşırı terleme ve mide bulantısına neden olabilen,
- Künt ve yoğun karakterde,
- Kendi kendine zaman içerisinde geçen ağrı.
Yukarıdaki tüm belirtilere ek olarak safra kesesi ağrısı, yani safra taşına bağlı gelişen ağrı en belirgin özelliklerinden biridir.
Nedenler ve Riskler
Kimler safra taşı açısından risk altındadır?
- Kadınlar
- 40 yaş ve üzeri kişiler
- Kilolu ve şişman kişiler
- Haraketsiz yaşam sürenler
- Gebe kadınlar
- Yüksek yağlı yemek yiyenler
- Yüksek kolesterollü yiyecek tüketenler
- Düşük lifli yemek yiyenler
- Ailesinde safra taşı olanlar
- Şeker hastalığı olanlar
- Hızlı kilo verenler
- Doğum kontrol hapları gibi östrojen içeren ilaç alanlar
- Karaciğer hastalığı olanlar
- 40 yaş ve üzeri kişiler
Korunma ve Tedavi
Safra kesesi taşlarından korunma yolları nedir?
- Kızarmış yiyecekleri kesin.
- Çilek, kivi gibi renkli meyveleri tüketin.
- Ceviz, fındık gibi kuruyemişleri tüketin.
- Hareket edin.
Safra Kesesi Taşı Tedavisi
15 mm’den küçük safra taşlarının ilaçla tedavisi mevcuttur. Bu taşların tedavisinde önerilen tek etkin madde mevcuttur.
15 mm’den büyük taşlarda ise cerrahi tedavi yapılır.
Hastalıkla Birlikte Yaşamak
Safra kesesi taşı olanlar beslenmede nelere dikkat etmeli?
- Her gün en az 5 porsiyon çeşitli sebze ve meyvelerden yiyin.
- Besinlerinizi patates, ekmek, pilav, makarna gibi karbonhidratlı yiyeceklerden oluşturun ve mümkün olduğunca tam tahıllı seçin veya yüksek lif içeren ve yağ, şeker ve tuz az eklenmiş yiyecekleri seçin.
- Su, düşük yağlı süt ve şekersiz kahve, çay gibi içecekleri için.
Günde en az 6-8 bardak su için. Meyve sularını günde 150 ml’den fazla içmeyin.
- Doymamış yağları seçin ve az miktarda kullanın.
- Yağdan, tuzdan ve şekerden zengin yiyecekleri az sıklıkta ve düşük miktarlarda yiyin. Daha az yağ ve şeker içeren seçenekleri seçin.
- Süt ve süt ürünlerinde genellikle az yağlı ve az şekerli olanları seçin.
- Fasülye ve baklagilleri daha fazla yiyin. Haftada 2 defa balık yiyin. Kırmızı ve işlenmiş eti az yemeye çalışın.
- Az ve küçük miktarlarda yemeye çalışın.
Safra kesenizi mutlu etmenin yolları nelerdir?
Öğün Atlamayın
Safra keseniz her yemek yediğinizde safra salgılar. Öğün atladığınızda safra suyu yoğunlaşır. Bu durum safra kesenizdeki kolesterol düzeylerini artırır. Zaman içinde bu yağlar safra taşlarına dönüşebilir. Bu nedenle düzenli yemek için zaman ayırın.
Tam Tahıllı Seçin
Tam tahıllı ekmek gibi yüksek lifli yiyecekler yemeye çalışın. Lif sindirim sisteminizin çalışmasına ve safranın vücuttan uzaklaşmasına neden olur. Diğer tam tahıllılar; yulaf ezmesi, patlamış mısır ve bulgurdur.
Sağlıklı kiloda olmaya çalışın
Fazla kilolu veya şişman olmak safra taşı olasılığını artırır. Şişmanlık safra taşı olasılığını 3 kat artırır. Fazla kilolar safra kesenizin genişlemesine ve iyi çalışmamasına neden olur ve ayrıca kolesterol düzeylerini artırır. Fazla kilolarınız karnınızda toplanmışsa risk daha fazla artar.
Meyve ve Sebzeye Ağırlık Verin
Meyve ve yeşilliklerin safra taşlarına karşı koruyucu olduğu gösterilmiştir.
Kızarmış Yağları Kesin
Kızarmış yiyecekler kanınızda kolesterolü yükselten doymuş yağlardan zengindir. Bu yüzden çok fazla yağlı yiyecek safra taşına neden olabilir.
Çilek ve Kivi Yiyin
Çilek ve kivi gibi renkli meyveler ve sebzeler vitamin C açısından zengindir. Çalışmalar fazla miktarda C vitamini alanların az alanlara göre safra taşı geliştirme olasılığının düşük olduğunu göstermiştir. C vitamininden zengin besinler arasında çilek, brokoli ve limonlu içecekler sayılır.
Ceviz, fındık gibi kuru yemişleri yiyin
Küçük olmakla birlikte içinde çok fazla besin içerirler. Ceviz, fındık; lif ve sağlıklı yağ açısından zengindir. Bunlar ayrıca kolesterolün vücuttan emilimini önleyen bitki steroller içerir. Bu durum safra taşlarına karşı korumada yardımcıdır.
Hareket Edin
Fiziksel aktivite kalori yakar, ruh halinizi düzeltir ve safra kesenizi korur. Haftanın 5 günü 30 dakika olacak şekilde hedefleyin.
Su İçmeyi Unutmayın
Birçok insan için 8 bardak su içmek mantıklı bir hedeftir. Vücudun ihtiyacından daha az su içmek safra keseniz için kötü olabilir. Su, safra kesenizin boşalmasına yardımcı olur ve safra yapımında rol oynar. Safra taşlarına karşı koruyucu bir rol oynar.
Sıkı Rejimden Uzak Durun
Arkadaşınız bir haftada çok düşük kalorili diyetle 5 kilo verdi. Kulağa hoş gelebilir, fakat bu sıkı rejimler kalbinize ve safra kesenize zarar verebilir. Çünkü çok fazla kilo kaybetmek safra kesenizin düzgün bir şekilde boşalmasını engelleyebilir.
Güvenli bir şekilde zayıflamak için haftada 1 kilo verecek şekilde olmasına özen gösterin ve sağlıklı yeme ile egzersizin zayıflamanın bir parçası olmasına çalışın.
Zeytinyağı Kullanın
Kalp dostu Akdeniz mutfağı safra keseniz için de iyidir. Doymamış yağların en önemli kaynağı olup safra kesenizin boşalmasına yardımcı olur. Bir
çalışmada doymamış yağları daha fazla tüketenlerin safra kesesi hastalıklarına daha az yakalandığı gösterilmiştir. Yemek yaparken, yağ yerine zeytin yağı kullanın.
Et, yağ ve peynir yerken dikkat edin
Et ve süt ürünlerindeki yağ doymuş yağdır. Bu kolesterol düzeyini yükseltir ve safra taşı olasılığını artırır. Tavuk ve balık gibi yağsız etleri yemeye çalışın.
Hastalığın Sonuçları
Safra kesesi taşları tedavi edilmediklerinde sonuçları nedir?
Safra kesesindeki taşlar tedavi edilmedikleri takdirde safra kesesinden safra yollarına düşerek gerek safra akımını, gerekse pankreasın salgılarını boşaltmasını engellemesi sonucunda çeşitli problemlere neden olabilmektedir. Neyse ki, hastaların çok büyük bir kısmında bu problemler gelişmeden önce bir takım belirti ve bulgular ortaya çıkmaktadır.