Genel bakış
Varis nedir?
Varis, kronik venöz yetmezlik sonucu alt ekstremitelerdeki damarların genişlemesi ve şeklinin bozulmasıyla ortaya çıkan kronik bir durumdur. Bu durum, büyük ölçüde yaşlı yetişkinler olmak üzere, yetişkin nüfusun %30’una kadarını etkileyebilir.
Özellikle uzun süre ayakta kalan ya da uzun süre oturarak çalışanların risk altında olduğu varis, yetişkin nüfusun %15-20’sini etkilemektedir.
Varis kadınlarda, erkeklere oranla 4 kat daha fazla görülür ve varisin ailesel geçiş oranı %50’den fazladır. Ayrıca varis, 4 saatten fazla ayakta kalanlarda 3 kat daha fazla görülüyor.
Varis Belirtileri Neledir?
Varisin en belirgin belirtisi; alt bacaklarda genişlemiş şekli bozulmuş damarlardır. Diğer belirtiler şunları içerebilir:
- Bacaklarda kızarıklık veya şişlik
- Bacaklarda ve ayaklarda ağırlık hissi
- Deride renk değişikliği (hiperpigmentasyon)
- Uzun süre ayakta kaldıktan sonra ağrı veya sızı
- Kramp
- Yaraların geç iyileşmesi
- Ülserler
Yaz aylarında neden şikayetler artıyor?
Yaz aylarında dolaşım sistemi, vücudu soğutmak için daha iyi kan akışı sağlamak amacıyla venodilasyon olarak bilinen bir süreç olan damarların boyutunu artırarak yüksek sıcaklıkların etkileriyle savaşır. Yaz güneşine maruz kalmak, vücuttaki kolajeni parçalayarak ve derinin altındaki kan damarlarını zayıflatır ve elastikiyeti kaybolan ciltte örümcek damarların görünür hale gelmesine neden olabilir. Bazı kişiler bu damarların görünürlüğünü azaltmak için bronzlaşmayı seçer, ancak bu aslında varisli damarları daha belirgin hale getirir.
Güneş, varisli damarların genişlemesine, kötüleşmesine ve şikayetlerin artırmasına yol açar.
Nedenler ve Riskler
Bende varis gelişir mi?
Varis için bazı risk faktörleri şunlardır:
- Hareketsizlik
- Uzun süre ayakta kalma
- Yaş
- Genetik yatkınlık
- Aile öyküsü
Yaşam tarzı ve genel fiziksel aktivite de varis oluşumunu etkileyebilir.
Varisin Nedenleri Nelerdir?
Varisin temel nedeni kronik venöz yetmezliktir. Bu durum bacaklardaki kanı kalbe geri taşımaya yardımcı olan damar kapakçıklarının işlevini kaybetmesiyle ortaya çıkar. Kapakçıklar düzgün çalışmadığında kan geriye doğru akar (retrograd akım) ve bacaklardaki damarların çeşitli dallarında göllenir. Bu zayıf dolaşım, damarlarda anormal basınca ve farklı semptomların gelişmesine yol açar.
Korunma ve Tedavi
Korunmak için 10 Temel Kural
1. Her sabah duşun sonunda bacaklarınızı soğuk su ile yıkayınız.
Soğuk su toplardamarların büzüşmesine neden olup kanın daha hızlı kalbe dönmesini sağlar. Bu durumda toplardamarların genişlemesi engellenmiş olur.
2. Güneş altında uzun süre kalmayın.
Direkt güneş ışınlarına maruz kalmak toplardamarların genişlemesine neden olur. Bu nedenle mümkün olduğunca direkt güneşe ve kuma bacaklarınızı maruz bırakmayın. Hamam, sanuna buhar banyoları da aynı şekilde varis hastaları için tavsiye edilmez.
3. Dar kıyafetlerden kaçının.
Dar kıyafetler, korse türü giysiler karın içi basıncını artırarak toplardamarın kalbe boşalmasını zorlaştırır. Mümkün olduğunda rahat kıyafetler giyinin. Mümkün olduğunda pantolon kemerinizi de çok sıkmayın.
4. Yüksek topuklu ayakkabılardan kaçının.
Ayak bileği ve baldır kaslarının çalışmasını kısıtlamayacak uygunlukta ayakkabılar tercih edilmelidir.
5. Mümkün olduğunda sebze ağırlıklı beslenin.
Sebze ağırlıklı beslenme kabız kalmayı engellediği için aşırı ıkınmadan kaçınırız. Aşırı ıkınma ve kabız kalma toplardamarların kalbe dönüşünü engelleyip kanın geri kaçmasına ve kapak sisteminin bozulmasına yol açar. Sebze ağırlıklı beslenmenin yanında aşırı baharatlı, mayalı gıdalardan kaçının ve sık aralıklarla az miktarlarda yemek yiyin. Öğünlerinizde sebze ağırlıklı ve bol lifli yiyeceklere yer verin.
6. Sigara ve Alkolden kaçının.
7. Bol su için.
Su içmek hem kanın akışını hem de vücutta biriken atık maddelerin atılımını kolaylaştırıyor. Bu nedenle günde en az iki litre su için.
8. Uzun süre hareketsiz kalmayın, yarım saatte bir birkaç kaç adım yürüyün.
Yürüme, yüzme, bisiklet, gibi sürekliliği olan hareketleri tercih edin.
Eğer mesleğiniz gereği sabit durmanız gerekiyorsa bacaklarınızı düzenli olarak hareket ettirerek bacaklardaki toplardamarlar üzerine bası oluşturarak hızlı boşalmasını sağlarız. Bacak bacak üstüne atmak, bağdaş kurarak ya da çömelerek oturmak gibi hareketlerden mutlaka kaçının.
Aralıklarla yapılan yürüyüşler toplardamarları harekete geçirerek varis oluşumunu engeller.
9. Uyurken ayaklarınızı yukarıda tutun.
Geceleri uyurken bacağınızın altına yastık koyarak bütün gün ayakta durmanın bacak toplardamarlarında yarattığı yerçekimi etkisini azaltırsınız. Bunun için ayakların kalp seviyesinden birkaç santim yüksek olması yeterli.
10. Düzenli egzersiz yapın.
Düzenli egzersiz tüm vucüda yararlı olduğu kadar bacak, ayak bileği ve baldırdaki ritmik hareketler kanın kalbe dönüşünü kolaylaştırıyor. Bu esnada yapılan derin nefes alıp verme gibi solunum egzersizi de kanın dönüşünü kolaylaştırıyor. Her gün en az iki defa 20 dakika yürüyüş yapın veya bisiklete binin.
Tedavide ilaç tedavileri nelerdir?
Varis tedavisinde kullanılacak ilaçlar kimyasal sentez yolu ile elde edilenlen ve bitkilerden elde edilen tedavi yöntemleri diye ikiye ayrılmaktadır.
Tedavi yöntemleri konusunda en doğru bilgiyi almak için hekiminize başvurunuz.
Hastalıkla birlikte yaşamak
Varisiniz varsa önerilen 7 egzersiz
Egzersiz, dolaşımı iyileştirerek varis belirtilerini hafifletebilir. Bir fizyoterapiste danıştıktan sonra aşağıdaki egzersizleri yapmanız önerilebilir:
1. Ayak Esnetme
- Rahat bir oturma pozisyonunda başlayın.
- Ayak bileklerinizi yukarı doğru bükerek parmak uçlarınızı vücudunuza doğru çekin.
- Daha sonra parmak uçlarınızı aşağı doğru iterek ayaklarınızı gerin.
- Başlangıçta 10 tekrar ile başlayabilir, ilerlemeye bağlı olarak artırabilirsiniz.
2. Ayak Bileği Daireleri
- Rahat bir oturma pozisyonunda başlayın.
- Ayağınızı dairesel hareketlerle çevirin.
- Diğer yönde de tekrarlayın.
- Her iki yönde 10-15 daire çizmeye çalışın.
3. Topuk Kaldırma
- Ayaklarınızı yere düz basarak kalça genişliğinde açın.
- Topuklarınızı kaldırarak parmak uçlarınızın üzerinde yükselin.
- Bir süre bu pozisyonda bekleyin, ardından yavaşça topuklarınızı yere indirin.
- 10-15 tekrar yapın.
4. Bacak Kaldırma
- Sırtüstü düz bir şekilde yatın.
- Bir bacağınızı yavaşça yerden kaldırın, düz tutun.
- Birkaç saniye bekledikten sonra yavaşça indirin.
- Diğer bacağınızla tekrarlayın.
- Her bacak için 10-15 tekrar yapın.
5. Yürüyüş Hareketi
- Ayaklarınızı omuz genişliğinde açarak dik durun.
- Bir dizinizi 90 dereceye kadar kaldırın, ardından tekrar yere indirin.
- Diğer bacağınızla tekrarlayarak yürüyüş hareketi yapın.
- 20-30 adım atmayı hedefleyin.
6. Bisiklet (Sabit Bisiklet Kullanımı)
- Oturma yüksekliğinizi rahat olacak şekilde ayarlayın.
- Pedalları orta tempoda çevirin ve her turda tam bir dairesel hareket yapmaya çalışın.
- Başlangıçta 5-10 dakika yaparak fizyoterapistinizin yönlendirmesine göre süresini artırabilirsiniz.
7. Yürüyüş
- Yürüyüş, bacaklardaki kan akışını düzenleyen baldır kas pompasını aktive etmenin en iyi yollarından biridir.
- Fizyoterapistiniz, doğru duruş ve adım uzunluğunu korumanız için rehberlik edebilir.
- Kapalı alanda yürüyüş bandı kullanarak eğimi artırabilir veya hızınızı değiştirerek egzersizi ilerletebilirsiniz.
Hastalığın Sonuçları
İlerlemiş varisler bacaklarda dolaşım bozukluğuna bağlı şiddetli ağrı, bacaklarda şişlik ve dolgunluk hissi, iş gücünde azalma ve yaşam kalitesinde düşüş gibi ciddi risklere yol açabilir. Daha ileri aşamalarda ise küçük travmalarla bile ciddi kanamalar meydana gelebilir. Damar içinde pıhtı oluşumu (tromboflebit) görülebilir, hatta akciğer embolisi gibi hayati risk taşıyan durumlara neden olabilir.
Tedavi edilmeyen varisler zamanla deri ülserlerine yol açabilir. Ciltte oluşan ülserler enfeksiyon riskini artırabilir.
Varis belirtileri erken dönemde fark edilip uygun tedavi yaklaşımı belirlenmezse sayılan sorunların görülme riski artabilir.